İstanbul damızlık manda birliği ile İstanbul Veteriner Fakültesi arasında yapılan ortak bir çalışma ile Ülkemiz de ilk defa bir manda boğasından sperma alınmıştır. İstanbul Halk Elinde Anadolu Mandasının Islahı Projesi lideri Prof. Dr. M. İhsan SOYSAL hocanın liderliğinde İstanbul veteriner fakültesi Suni tohumlama ve dölerme anabilim dalından Prof. Dr. Serhat Alkan’ın öncülüğünde yapılan çalışmada 300 doz sperma alınarak başarılı bir şekilde dondurulmuştur.
Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Biyometri ve Genetik Anabilim dalı ve İstanbul Halk Elinde Anadolu Mandası Islahı Proje Lideri Prof. D r M. İhsan Soysal’ın bildirdiğine göre Anadolu Mandası genellikle süt üretimi amaçlı olarak aile işletmelerinde bakılmakta, bunun yanında et üretimi için ve çekim hayvanı olarak da kullanılmaktadır. Son yıllarda ise önemli miktarda süt üretimi yapma kapasitesine sahip ve yüksek sayılarda damızlık manda içeren çiftlikler de açılmış ve açılmaya devam etmektedir. Anadolu mandalarında seleksiyon, genetik iyileştirme ve verim yönlü seleksiyon günümüze kadar istenilen seviyede olmamıştır.
Verim özelliklerini iyileştirmek amacı ile uygulanabilecek reprodüktif biyoteknolojik yöntemlerin başarısını doğrudan etkileyen üreme fizyolojisi ile ilgili bilgiler ve saha çalışmaları çok sınırlı sayıdadır. Bu amaçla damızlık özellikleri bilinen pedigri kayıtları olan, sağlık taraması yapılmış boğalarla ve erkek yavrularıyla yapılacak ıslah çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır.
İstanbul Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dölerme ve Sun’i Tohumlama Anabilim Dalından Prof. Dr. Serhat Alkanın öncülüğünde Halk elinde ıslah projesi kapsamındaki Anadolu Mandası ırkına mensup URAL isimli boğadan sperma alma ve dondurma çalışmaları başarılı bir şekilde alınmıştır. Çalışmaların amacı anneanne, anne ve kız kardeş süt verim kayıtları bilinen, yüksek verim özelliklerine sahip bu boğalardan alınacak spermaların dondurularak saklanması ve böylece yüksek verime sahip bu boğaların özelliklerinin ıslah programları kapsamında dişi mandaları tohumlayarak sonraki manda jenerasyonlarına aktarılmasını sağlamaktır.
Davranışsal östrus belirtileri mandalarda ineklerden daha az görüldüğü için, östrus tespiti ve uygun tohumlama zamanının belirlenmesi de aynı oranda güçtür. Yapılacak bilimsel çalışmalarda verim kayıtları bilinen yüksek verim özelliklerine sahip bu boğalardan elde edilecek spermalarla, reprodüktif performansı halihazırda düşük olan mandalardan yüksek verim özelliklerine sahip yavrular elde edilebilecektir. Modern Anadolu Manda işletmelerinin sayısı son 5 yıl içerisinde artmaya başlamıştır. Bu durum stratejik ve profesyonel üreme programlarını beraberinde getirmektedir.
Ülkemize has bir ırk olan Anadolu Mandası ile ilgili bilgilerin yapılan projeler ve çalışmalarla giderek artmakta olduğu söyleyebilir. Temel farklılıkların ortaya çıkmasını sağlayan bu çalışmada bizi en fazla zorlayan faktörlerin başında manda boğalarının sığırlara oranla daha agresif olması ve sürü içgüdüsünün daha yüksek olması gelmektedir.
Söz ettiğimiz manda boğaları çalışmanın başından beri kendileriyle ilgilenen hayvan bakıcılarıyla dikkate değer bir yakınlık kurmuşlardır. Yapılan uygulamalardan bakıcıların oldukça önemli görevler aldığı da kayda düşülmelidir. İkinci bir dezavantaj, sperma alma uygulamasında kullanılan manda boğalarının konsantrasyonlarını sadece kısa bir süre için muhafaza etmeleridir. Mandalarımızın özellikleri işi zorlaştırmakla kalmayıp aynı zamanda uzayan prosedürlerde uygulayıcıları da riske atmaktadır.
URAL adlı manda boğası İstanbul İli Damızlık Manda Yetiştiricileri Başkanı Sezai Ural’ın işletmesinde yetiştirilmiştir. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Islah Daire Başkanı Dr. Bekir Ankaralı’nın girişimi ile Ural adlı boğa Ankara Lalahan Hayvancılık Araştırma Enstitüsüne götürülmüştür. Sperma alınacak boğaların 11 adet hastalıktan ari olması gerekmektedir. Ural adlı boğadan alınan kan numunesinin labaratuvar testinden başarılı olduğu ve hiçbir hastalığı olmadığı ari bir manda olduğu saptanmıştır. Alınacak sperma sayesinde Anadolu mandalarında seleksiyon önem kazanacaktır. Ülkemize hayırlı olmasını temenni ederiz.
